Osmanlı ile Timur arasında sıkışmış, Anadolu’nun ortasında kısa ama etkili bir devlet… Kadı Burhaneddin Devleti, ne bir beylik ne de sıradan bir hanedan, ama etkisi derin. Bu yazıda, çoğu kişinin adını bile duymadığı ama Osmanlı’nın doğu siyasetinde önemli bir aktör olan Kadı Burhaneddin’i ve kurduğu düzeni anlatıyoruz.
Kimdir Kadı Burhaneddin?
Asıl adı Ahmed Burhaneddin olan Kadı Burhaneddin, 1345’te Kayseri’de doğdu. Medrese eğitimi aldı, kadılık ve kazaskerlik yaptı. İlmiyle parlayan Burhaneddin, zamanla siyasete atıldı ve 1381’de Sivas merkezli bağımsız bir devlet kurdu. Yani hem bir kadı, hem bir emir, hem bir komutan, hem de bir şairdi.
Devletin Özellikleri ve Sınırları
- Başkenti Sivas idi.
- En güçlü olduğu dönemde Tokat, Amasya, Kayseri, Erzincan, Şebinkarahisar gibi bölgeleri kontrol etti.
- Devlet yapısı hem İslam hukuku hem de askeri otorite ile şekillenmişti.
- Türkmen unsurlar büyük rol oynadı.
- Her ne kadar hanedan geleneği olmasa da, ciddi bir devlet organizasyonu kurmuştu.
Osmanlı ve Timur’la Gerilim
- Osmanlı ile çekişme: Yıldırım Bayezid, Kadı Burhaneddin’in topraklarına göz dikti. Ancak doğrudan savaşmaktan çekindi, çünkü Burhaneddin sıradan bir bey değildi.
- Timur’la denge: Timur Anadolu’ya yönelmeden önce Kadı Burhaneddin’in bölgesini dikkate aldı. Onu karşısına almamaya dikkat etti.
Ani Ölüm ve Çöküş
Kadı Burhaneddin, 1398 yılında bir savaşta öldürüldü. Ardından kurduğu devlet yıkıldı ve toprakları Osmanlı’ya geçti. Osmanlı kaynakları, Burhaneddin’in ölümünden sonra doğrudan fetihle değil, halkın isteğiyle bölgenin Osmanlı’ya bağlandığını söyler.
Farklı Bir Lider: İlmiyle Devlet Kurdu
- Kılıçtan çok kalemle gelen bir liderdi.
- Edebiyata düşkündü, şiirler yazdı.
- Adaletiyle ün salmıştı.
- Anadolu’da sultan olmadan sultan gibi davranan nadir figürlerden biriydi.
Sonuç: Gölgede Kalan Bir Yıldız
Kadı Burhaneddin, klasik bey ya da hanedan lideri değildi. Ne bir Osmanlı, ne bir Timur ama her ikisine de denge kurabilecek güçte bir liderdi. Anadolu tarihinde adı az anılsa da, bıraktığı iz derindir.
